91. VIELEZI VINGINE VYA MAHALI

Hapa chini vipo vielezi vingine vya mahali:

ĉie= kila mahali, popote

nenie= popote (katika ukanushaji tu)

for = mbali     fora = -a mbali (kivumishi)

Chungua matumizi ya vielezi hivi vya mahali katika sentensi zifuatazo:

Mi serĉos ĉie.	Nitatafuta kila mahali.
La homo vivas ĉie.	Yule mtu anaishi popote.
Mi trovis bananon nenie.	Sikukuta ndizi popote.
Mi venis el fora loko.	Nimetoka mahali pa mbali.

92. ZOEZI

Tafsiri:

Li ĉiam parolas bone. Mia kuzino neniam skribas klare. Tiu virino ĉiam kantas gaje (gaj- = -enye ukunjufu). Li parolas tre saĝe. Mi serĉis lin ĉie, sed trovis lin nenie. Ili vivas tre simple. La ŝtelisto rapide kuris for. Mi ofte (mara nyingi) vidis la ŝipojn. Li malofte uzas vortaron. Kompreneble, mi ne iros.

93. MUUNDO WA MANENO

Sasa umeshaelewa kabisa muundo wa maneno tulioeleza pia katika kifungu cha 5; bila shaka unafahamu kwamba kutoka mzizi VIV una­weza kuunda maneno mengi, kwa mfano:

maisha	VIVo	(jina)
-enye uhai, -hai, -enye kuishi	-VIVa	(kivumishi)
kwa uhai, kwa maisha	VIVe	(kielezi)
kuishi	VIVi	(kitenzi)
niliishi, nimeishi	mi VIVis	(wakati uliopita)
ataishi	li VIVos	(wakati ujao)
atakayeishi	li, kiu VIVos	(wakati ujao)

n.k.                             

94. ZOEZI

Je, maneno mangapi unaweza kuunda kutoka mizizi ya hapa chini?

am, esper, telefon

Kwa mfano:

ami= kupenda, esperi = kutumaini, telefono = simu,

sasa endelea wewe mwenyewe ukiandika maneno unayoyaunda pamoja na tafsiri zao.

95. KIAMBISHI -U

Umeshajifunza msemo Diru al mi,"uniambie" (taz. kifungu cha 72). Basi, ukumbuke kwamba amri au matakwa au maombi unaweza kutoa ukitumia kiambishi cha -u kwenye mzizi:

legu! soma! someni!	penu! jaribu! jitahidi!
silentu! nyamaza!	skribu! andika!

lakini kwa upole na ukarimu itafaa kutumia msemo bonvolu... -i, kwa mfano:

Venu al mi!	Njoo kwangu!
Bonvolu veni al mi!	Tafadhali njoo kwangu!

96. ZOEZI

Rudia sentensi zifuatazo ukitumia neno bonvolu:

Finu vian taskon! (Maliza kazi yako! ), Atentu kaj aŭskultu! (Angalia usikilize!), Ne rigardu al ŝi! (Usimtazame!), Ne parolu dum la leciono! (Usizungumze wakati wa kipindi!).

97. VITENZI MAALUMU

ANGALIA sana ujifunze misemo ifuatayo:

Mi povas iri.	Ninaweza kwenda.
Mi devas iri.	Inanipasa kwenda. Au:
	Inanibidi kwenda.
	Yanilazimu kwenda.
	Sina budi kwenda.
	Ninalazimika kwenda.
	Lazima niende.
	Ni lazima niende.
Mi volas iri.	Nataka kwenda.
Mi deziras iri.	Napenda kwenda.
Mi ne povas iri.	Siwezi kwenda. (LAKINI: Siwezi = Mi ne bonfartas.)
Ĉu vi povos iri?	Je, utaweza kwenda?
Li ne povis iri, ĉu?	Hakuweza kwenda, sivyo?

98. NENO JEN

UKIULIZA Kie la libro estas? au Kie estas la libro? (Kile kitabu kipo wapi?) unaweza kujibu Jen ĝi estas! (Ndicho hiki! Ndicho kitabu!). Kwa kawaida unaweza kuacha neno estas, yaani unaweza kujibu Jen gi! tu.

99. MISEMO

Ujifunze misemo ifuatayo:

	Kuna hali gani nje?		Kia estas la vetero ekstere?
	Kumefunga mawingu.		Nubiĝis.
	Kumekuwa kweupe.		Klariĝis.
	Inanyesha. Kunanyesha.		Pluvas.
	Inaanguka theluji.		Neĝas.
	Kunakucha.		Tagiĝas.
	Kumekucha. Kumepambazuka.		Tagiĝis.
	Inaingia giza.		Noktiĝas.
Tulingoja hata imeingia giza.		Ni atendis ĝis noktiĝo.

Basi, kwenye misemo kuhusu hali ya hewa kwa Kiesperanto haitumiki kiwakilishi chochote cha mtendaji. Pia katika msemo huu:

Ŝajnas al mi, ke ...

Naona kwamba...

100. MAJINA YA HESHIMA

Kama Hamisi Saleh ameoa Fatuma Kapinga na wao wamezaa Manase bin Hamisi Saleh, basi kwa Kiesperanto:

Bibi Saleh	ni Sinjorino (S-ino ni kifupisho chake) Kapinga.
Mama Manase	ni Sinjorino Kapinga au Sinjorino Fatuma.
Bwana Hamisi	ni Sinjoro (S-ro) Saleh au Sinjoro Hamisi.
Bwana Manase	ni Sinjoro Saleh au Sinjoro Manase.
Bibi Nyanjala binti Hamisi Saleh	ni Sinjorino (S-ino) Saleh, au Fraŭlino (f-ino) Saleh, au Sinjorino Njanĝala, au Fraŭlino Njanĝala.

101. MAAMKIO

ANGALIA matumizi haya ya maneno Sinjoro, Sinjorino, Fraŭlino:

Saluton, Sinjoro!	Jambo, bwana! Jambo, kaka!
Saluton, Sinjorino!	Jambo, mama! Jambo, bibi!
Saluton, Fraŭlino!	Jambo, bibi! Jambo, dada!

Lakini afadhali utumie neno saluton ukisalimu rafiki tu, kama sivyo afadhali utumie maneno haya:

Bonan matenon!	Sabalkheri! Habari za asubuhi? (hutumika kuanzia asubuhi mpaka adhuhuri)
Bonan tagon!	Sabalkheri! Habari za mchana? Habari za leo? (hutumika wakati wa mchana baada ya adhu­huri)
Bonan vesperon!	Msalkheri! Habari za jioni? Habari za usiku? (hutumika jua likianza kuchwa)
Bonan nokton!	Lala unono! Msalkheri! (hutumika jua likiisha kuchwa aghalabu katika kuachana)

                                           

Maneno haya hutumika pia ukiachana. Katika kuachana na rafiki hutumika pia Ĝis revido! (Kwa heri! Kwa herini!)

102. MISEMO

Parolu al la sinjoro.	Zungumza na bwana yule.
Mi konas tiun sinjorinon.	Namjua msichana (dada, binti) yule.
Ŝi estas ĉarma fraŭlino.	Yeye ni msichana (dada) mpendezi.

103 VIVUMISHI VINGINE

Kelkaj fraŭlinoj kantos.	Baadhi ya wasichana wataimba.
Multaj floroj estas ruĝaj,	Maua mengi ni mekundu,
aliaj estas bluaj.	mengine ni buluu.

104. ZOEZI

Tafsiri ukitumia kamusi:

Mombaso, la 17-an de Decembro 1917-a

Kara amikino,

mi povas legi vian leteron; ĝi estas en la internacia lingvo (lugha ya kimataifa) Esperanto. Ankaŭ mi havas lernolibreton. Per la helpo de tiu libreto mi jam lernis sufiĉe por skribi ĉi tiun leteron. La libro estas tre klara, kaj mi ler­nas rapide. Esperanto estas tre simpla kaj interesa. Ankaŭ via frato devas aĉeti libron kaj lerni la lingvon.

Hieraŭ mi ricevis belan ilustritan (-enye picha) poŝt-karton de knabo, kiu loĝas en Nederlando (Uholanzi), kaj mi povis legi ĝin facile per la helpo de vortareto. Morgaŭ mi skribos leteron al japana knabo (mvulana mjapani). Mia fratino ofte korespondas kun knabinoj en aliaj landoj. Ŝi nun havas multajn poŝtkartojn kaj fremdajn poŝtmarkojn (stempu).

Kun koraj salutoj (Kwa salamu za moyoni),

Tumaini Mafuru

105. MAZOEZI:

Tafsiri ukitumia kamusi:

Londono, la 25-an de Julio 1982-a

Mia kara onklino,

mi dankas vin pro (kwa) la bela pupo, kiun vi sendis al mi. Mi multe amas ĝin: ĝi havas bluajn okulojn kaj ruĝajn vangojn, kaj ĝi povas fermi la okulojn.

Mi estas tre feliĉa ĉi tie. La floroj en la ĝardeno estas belaj. Kelkaj pom-arboj (mtufaha wa kizungu) estas en la ĝardeno, sed la frukto ne estas matura. Estas (Wapo) kokoj kaj kokinoj sur la korto, kaj ŝafoj kaj bovinoj sur la granda kampo. Ni ludas en la ĝardeno. Kiam (taz. vifungu vya 76 na vya 87: Wakati –po-, Ambapo) mi estas laca, mi sidas sur benko sub la arboj kaj legas. La birdoj kantas sur la arboj, kaj belaj papilioj flugas en la ĝardeno. Mia avo ofte sidas sur granda seĝo apud la fenestro, kaj legas gazeton aŭ libron. Li havas multajn librojn. Sed mi devas fini mian leteron, ĉar mia kara avino diras, ke (kwamba) mi devas nun iri al la lito. Bonan nokton!

Via amanta (akupendaye) nevino,

Ethel Brown