78. KlKATI -IST-.

Kiambishi hicho cha ndani hutumika kuonyesha afanyaye kazi fulani kwa mshahara. Tazama mifano hii:

mchungaji	paŝtist-o, -ino	kuchunga	paŝti
mwimbaji	kantist-o, -ino	kuimba	kanti
mchoraji	pentrist(in)o	kuchora	pentri
mpagazi	portist(in)o	kupagaa	porti
mlezi	vartist(in)o	kulea	varti
mwizi	ŝtelist(in)o	kuiba	ŝteli
mfanya kazi	laborist(in)o	kufanya kazi	labori
kiongozi	gvidist(in)o	kuongoza	gvidi
hakimu, jaji	juĝist(in)o	kuhukumu	juĝi

79. ZOEZI

Andika majina ya wafanyakazi wa kiume na wa kike yanayoweza kutokana na maneno haya yafuatayo: boto (buti), dento (jino), baki (kuoka).

Tafsiri:

ĉapelisto, floristo, ĝardenisto, vendisto, lignisto (lign- = kipande cha mti, ukuni).

Rudia maneno ya hapa juu ukitumia kikati -in-, halafu tafsiri maneno haya mapya.

80. KlKATI –IL-.

Kikati hiki huonyesha chombo ambacho hufanywa kazi kwa njia yake: zana, ala:

kifunguo	ŝlosilo	kufungua	malŝlosi
mtego	enkaptilo	kutega	enkapti
ponyo	kuracilo	kuponya	kuraci
shoka	hakilo	kutema	haki
sindano ya kushonea	kudrilo	kushona	kudri
rula	liniilo	mstari	linio
mchezo	ludilo (kititia)	kucheza	ludi
kisu	tranĉilo	kukata	tranĉi

81. PER = kwa, kwa njia ya, na.

Aliua nyoka kwa bunduki = Li mortigis serpenton per pafilo.

82. ZOEZI

Tafsiri:

Ni hakas per hakilo. Kial vi kombas viajn harojn per forko, kaj ne per kombilo? Tio estas la viŝilo, per kiu mi viŝas la tabulon.

83. ZOEZI

Ukitumia maneno haya hapa chini pamoja na kikati cha zana -il- tafsiri sentensi zifuatazo maneno yenyewe: tondi (kunyoa), fosi (kuchimba), presi (kuchapa), segi (kupasulia);

Wote hunyoa kwa mkasi. Wote huchimba kwa sepetu. Wote huchapisha kwa mtambo wa kupigia chapa. Wote hupasulia kwa msumeno.

Fuata mfano huu:

Wote hunyoa kwa mkasi = Ĉiuj tondas per tondilo.

84. KIKATI -AR­-

Kikati hiki huonyesha jumuiko au mkusanyiko wa viumbe vyenye aina moja tu:

arbo	mti	arbaro	msitu, mwitu
kampo	shamba	kamparo	shamba
libro	kitabu	libraro	maktaba, jumuiko la vitabu
mapo	ramani	maparo	atlasi
ŝtupo	kipago, kidaraja	ŝtuparo	ngazi
vagono	behewa	vagonaro	gari la moshi
vorto	neno	vortaro	kamusi

85. ZOEZI

Tafsiri ukitumia kikati -ar-:

jamii ya rafiki, kundi la ng'ombe, jamii ya vyumba, kundi la ndugu, diwani la nyimbo, kundi la vijana, kundi la kondoo, jamii ya meli.

86. VIELEZI VYA WAKATI

Mpaka sasa umeshajifunza maneno: baldaŭ, nun, hieraŭ, hodiaŭ, morgaŭ. Maneno haya huonyesha kitendo wakati kilipotendeka. Tunaita maneno haya "vielezi vya wakati".

Jifunze mengine:

ĉiam = daima, milele, bila ya kukoma

neniam = abandani, kamwe, hata mara moja

jam = zamani.

ANGALIA kwamba:

1. kielezi neniam havitumiki kama kitenzi cha Kiesperanto ni katika hali ya kutotenda
2. wazo la "hata kidogo" linatolewa kutoka katika Kiesperanto kwa neno neniom siyo kwa neno neniam.

Chungua matumizi ya vielezi vya wakati katika sentensi zifuatazo:

Li jam venis.	Amekwisha fika.
Mi jam pagis	Nimelipa zamani.
Tiu homo neniam kontentiĝas.	Mtu huyu haridhiki abadani.
Mi neniam venos.	Sitakuja abadani.

87. ZOEZI

Tafsiri:

Ĉu vi baldaŭ venos? Jes, mi venos hodiaŭ. Ĉu la teo estas preta nun? Mi jam skribis du leterojn. Kiu venos morgaŭ? Kial la ĝardenisto ne venis hieraŭ? Hodiaŭ mi aĉetos segilon. Mi jam havas tranĉilon. Mi neniam uzis hakilon. Ne nun, sed baldaŭ. Mi ĉiam kantas kiam mi estas feliĉa.

88. VIELEZI

Kwa jumla vielezi ni maneno yanayoeleza vile vitendo vilivyotendeka, yaani yaeleza kitendo jinsi kilivyotendeka, mahali kilipotendeka, wakati kilipotendeka, n.k.

Tukisema: "amekuja polepole", "unasoma vizuri", "ameingia hapa", "njoo kesho", n.k. huwa tumetumia vielezi; yaani:

-        kielezi cha mahali (huonyesha kitendo mahali kilipotendeka): hapa.

-        kielezi cha wakati (huonyesha kitendo wakati kilipotendeka): kesho.

-        vielezi vya namna (huonyesha kitendo jinsi kilivyotendeka): polepole, vizuri.

Hapa chini vipo vielezi kadhaa vya namna:

bele	vizuri	lerte	kwa ustadi
bone	vyema	malbone	vibaya, kwa kosa
hele	kwa uangavu	simple	tu, peke yake, rahisi

89. KIAMBISHI –E.

Uliposoma vielezi vilivyopita uligundua kwamba maneno haya yote (yaani ya kifungu cha 88) huwa yametumia kiambishi kile kile: -e. Basi, kwa Kiesperanto kila neno likitumia kiambishi tamati -e linaweza kufanya kazi ya kielezi. Pia kila kielezi cha namna lazima kiwe na kiambishi hicho cha -e. Kwa mfano:

rapida	(mzizi: rapid)	-epesi, -a upesi	rapide	upesi
saĝa	(mzizi: saĝ)	-a busara	saĝe	kwa busara

Vielezi vyenye kiambishi -e ulivyovisoma mpaka sasa ni: eble, kompreneble, efektive.

90. ZOEZI

Tafsiri vielezi vifuatavyo:

kwa utamu, kwa wazi (au: kwa dhahiri), kwa kelele (au: kwa sauti kubwa), kwa polepole (au: kinyerenyere), kwa kweli (au: kwa moyo, kiaminifu),

kwa kutumia maneno ya orodha ya hapa chini:

dolĉa                   -tamu

klara                    wazi, dhahiri

laŭta                    -a kelele, -enye sauti kubwa

malrapida            polepole

sincera                aminifu