56. ALAMA YA MTENDEWA

USIITUMIE alama -n ya mtendewa:

a.     mwishoni mwa mtendaji.

b.     katika sentensi zenye est kama kitenzi: ĝi estas teo (siyo: teon),

c.      mwishoni mwa maneno yanayofuata viongezi kama al na vinginevyo:
unaweza kusema (au kuandika) Mi dankas vin au Mi dankas al vi,
bali huwezi kusema (au kuandika) Mi dankas al vin.
Li vokas nin.
au Li vokas al ni.
lakini siyo: Li vokas al nin.

57. ULINGANIFU WA MANENO

Vivumishi vingi vya Kiswahili vinabadilika kufuata mianzo ya majina katika ngeli zake. Vivumishi vya Kiesperanto huchukua viambishi -j, -n, -jn kulingana na majina vinayoyasifu:

Hiki ni kitabu kipya	Tiu ĉi estas nova libro
Hivi ni vitabu vipya	Tiuj ĉi estas novaj libroj
Nimekinunua kitabu kipya	Mi aĉetis novan libron
Nimevinunua vitabu vipya	Mi aĉetis novajn librojn

58. ZOEZI

Tafsiri:

Li prenis (-chukua) du ruĝajn librojn, kaj tenis (-shika) ilin en la mano. Li skribis al mi longan leteron kaj bildan poŝtkarton (kadi ya kupelekea kwa njia ya posta). Ni aŭdis tri belajn kantojn. Ili donis al mi blankan paperon. Ĉu li havas brunajn harojn (nywele) aŭ nigrajn? Vi ne viŝis la nigran tabulon (ubao). Mi legis tre interesajn (-a kuvutisha) librojn.

59. KIA NA KIU

Viulizi kia na kiu huchukua viambishi -j, -n, -jn kulingana na majina vinayoyahusu:

Kian infanon vi amas ? Bonan. Mi amas bonan infanon.

Kiajn infanojn vi amas? Bonajn.

60. KIAMBISHI TAMATI -OS

Kiambishi hiki kinaonyesha wakati ujao wa kitenzi, sawasawa na –ta- au –taka- kwa Kiswahili:

Mi estos	Nitakuwa
Li estos	Atakuwa
Mi skribos baldaŭ.	Tutaandika hivi karibuni.
Ŝi venos, ĉu ne?	Atakuja, sivyo?
Ĉu vi ludos kun mi?	(Je,) Utacheza pamoja nami?

61. VIELEZI VYA WAKATI

Vielezi vinavyoeleza kitendo wakati kinapotendeka:

Hieraŭ li kantis.	Jana aliimba.
Hodiaŭ li kantas.	Leo anaimba.
Morgaŭ li kantos.	Kesho ataimba.

62. KIAM? = lini? wakati gani?

Mfano:

Kiam ŝi venis?	Alikuja lini?
Si venis hieraŭ	Alikuja jana.

63. ZOEZI

Tafsiri:

Kiam ŝi iros (-enda)? Ŝi iros morgaŭ. Hodiaŭ estas mardo (jumanne), hieraŭ estis lundo (jumatatu), kaj morgaŭ estos merkredo (jumatano). Hieraŭ estis jaŭdo (alhamisi), morgaŭ estos sabato kaj hodiaŭ estas vendredo. Dimanĉo (jumapili) estas ripoza tago.

64. UMILIKISHI

Ukitaka kuonyesha kuwa kiumbe au kitu fulani kinamilikiwa, lazima utumie vivumishi vya sifa za umilikishi. Vivumishi (viitwavyo: vimilikishi) vinatangulia jina la kiumbe au kitu kimilikiwacho na vinawakilisha kiumbe au kitu kimilikicho. Kwa sababu vimilikishi ni sifa vinapatikana na viwakilishi vya mtendaji vyenye kiambishi cha vivumishi:

mi	mimi	mia	-angu
vi	wewe	via	-ako
li	yeye	lia	-ake
ŝi	yeye	ŝia	-ake
ĝi	yeye	ĝia	-ake
ni	sisi	nia	-etu
vi	ninyi	via	-enu
ili	wao	ilia	-ao
ili	wao	ilia	-ake (kuhusu: vitu au miti)

65. VIMILIKISHI

Vivumishi vya umilikishi hufuata kanuni zote za vivumishi vingine. Chungua matumizi ya vimilikishi katika mifano yafuatayo:

mia mapo	ramani yangu	miaj mapoj	ramani zangu
via amiko	rafiki yako/yenu	viaj amikoj	rafiki zako/zenu
lia domo	nyumba yake	liaj domoj	nyumba zake
ilia filo	mtoto wao	iliaj filoj	watoto wao
ĝia floro	ua lake	ĝiaj floroj	maua yake
ŝia frato	ndugu/kaka yake	ŝiaj fratoj	ndugu/kaka zake
mia bovo	ng'ombe wangu	miaj bovoj	ng'ombe wangu
via fadeno	uzi wako/wenu	viaj fadenoj	nyuzi zako/zenu
mia loko	mahali pangu/ kwangu/ mwangu	miaj lokoj	mahali pangu/ kwangu/ mwangu

ĝia arbo	mti wake	ĝiaj arboj	miti yake
via kapo	kichwa chenu	viaj kapoj	vichwa vyenu
ilia vojo	njia yake	iliaj vojoj	njia zake

Li uzas mian inkon.	Anatumia wino wangu.
Johano aĉetis nian katon.	John alinunua paka wetu.
Kiu havas miajn librojn?	Nani ana vitabu vyangu?
Viaj libroj estas tie.	Vitabu vyako vipo pale.

66. KIAL? = Kwa nini?

Tafsiri:

Kial vi venis? Mi venis, ĉar (kwa sababu; kwa kuwa) vi vokis.

Kial vi silentas (-nyamaa)? Mi silentas, ĉar mia filino dormas.

Kial ŝi kantas ? Ĉar ŝi estas feliĉa.

Kial vi ridas? Ĉar ankaŭ (pia) mi estas feliĉa.

Kial vi ne lernis la lecionon (somo)? Kial la instruisto punis la knabojn? Kial vi tuŝis lin? Kial vi manĝas verdajn bananojn ?

67. ZOEZI

Tafsiri:

Viaj taskoj estas simplaj. Ĉu vi vidis mian onklinon? Kial vi ne kombas (-chana) viajn harojn? Kie estas miaj paperoj? Kiu manĝis miajn fiŝojn? Mi lernos miajn lecionojn. Ni vidos nian reĝinon. Kiam vi skribas viajn leterojn?